Waaraan moeten we vasthouden om goed te leven, nu er in onze maatschappij zoveel verandert? Dat kan een vraag zijn vanuit de lezingen van vandaag.
Israël gaat er fier op dat God aan hen te kennen heeft gegeven hoe mensen moeten leven om gelukkig te zijn. De 10 geboden maken hen tot een wijs en verstandig volk. Als zij doen wat God zegt, worden zij het volk van Zijn nabijheid. Het boek Deuteronomium werd geschreven vanuit de vaststelling dat het volk ontrouw is geweest aan de geboden en daardoor in ballingschap moest gaan. Vandaar de nadrukkelijke oproep: onderhoud de voorschriften en geboden die ik u geef, handel ernaar, dan zal je leven en het land bezitten.
Na de ballingschap ontstond een beweging in Israël die terug wilde naar een strikt beleven van de wet, om te voorkomen dat ze nog eens in ballingschap zouden moeten gaan. In het spoor daarvan ontstond in 135 voor Christus de beweging van de Farizeeën. Zij poogden door strikte naleving van de wet hun land te bevrijden van de Romeinse bezetter. Naast de geboden uit de wet voegden zij er nog honderden kleine bepalingen aan toe voor het concrete leven. We kunnen zeggen dat hun intentie goed was, maar dat zij door de nadruk te leggen op het uiterlijk naleven van zoveel kleine voorschriftjes het gevaar liepen zelfvoldaan te gaan pronken met hun religieuze prestatie en vandaaruit anderen te gaan minachten: ja, dat volk dat de wet niet kent. Zo zit men helemaal naast de bedoeling van de wet.
De profeten zijn er om de gelovigen telkens weer terug te brengen naar de bedoeling van de wet. Uiteindelijk gaat het om het hart en om echte heiligheid. Het woord ‘heilig’ heeft in het Hebreeuws de betekenis van ‘apart gezet’, ‘afgezonderd’ van het gewone. Israël is altijd een klein volkje geweest tussen grote mogendheden. Om zijn eigenheid te bewaren was het nodig zich te blijven onderscheiden van de anderen, niet mee te doen met de afgoden van de omliggende landen. Heilig zijn vroeg dus: u apart houden, u niet mengen met de anderen, contact mijden om ervoor te zorgen dat je rein blijft, niet verontreinigd raakt. In de huidige context zouden we zeggen: houd afstand, zorg ervoor dat je niet besmet raakt. Maar zo’n heiligheid, zo’n beleving van het uitverkoren zijn is dan weer geen heilig zijn zoals God heilig is.
Ware heiligheid leren we van Jezus: Hij mengde zich onder alle mensen, durfde een melaatse aanraken, durfde zich ophouden in heidens gebied, liet zich aanraken door een onreine vrouw en nam het op voor mensen aan de rand. Jezus toont dat heiligheid er juist in bestaat: u niet beter wanen dan anderen. Jakobus zegt: ‘zuivere en onbevlekte godsdienst in de ogen van God onze Vader is wezen en weduwen opzoeken in hun nood en zichzelf vrijwaren voor de besmetting van de wereld’. We kunnen zeggen: zich vrijwaren voor een wereldse gezindheid die alleen uit is op eigen voordeel en allerlei begeerlijkheden. Anders gezegd: luister naar wat Jezus zegt en probeer te doen zoals Hij zou doen indien Hij in uw omstandigheden verkeerde. Met zo’n aanbeveling zullen we nooit klaarkomen, altijd tekort schieten, niets meer hebben om prat op te gaan. Maar wel de vrede smaken van een zuiver hart, een goed geweten, een eerlijke intentie.
Samenvattend kunnen we verwijzen naar psalm 15 die wij vandaag beluisterden: Heer, wie mag te gast zijn in uw tent, wie mag op uw heilige Berg verblijven? In het antwoord op deze vraag horen we niet over: houd u afgezonderd van de mensen, maak dat je niet besmet geraakt. Nee: de 10 voorwaarden om op Gods heilige Berg te verblijven liggen allemaal in de lijn van de concrete liefde voor de naaste.
Onze vraag van het begin: waaraan kunnen we ons vasthouden om goed te leven in deze tijd? Het ligt in de lijn van de vraag van de rijke jongeling: wat moet ik doen om het eeuwig leven te verwerven? Jezus antwoordde: je kent de geboden. En dan haalt Jezus ook allemaal geboden aan die gaan over de liefde tot de naaste. Ja, er zijn de 10 geboden. Jezus sprak over het allereerste gebod en noemde de liefde tot God en tot de naaste. En Paulus durfde zeggen dat de hele wet mag samengevat worden in dit ene gebod: heb je naaste lief.
Laten wij elkaar helpen om zo het volk te zijn van Gods nabijheid.
