Wat is een ja-woord waard? Die vraag komt op als we het Evangelie van vandaag lezen: Wat is een ja-woord waard?
Jezus spreekt vandaag tot de hogepriesters en de oudsten van het volk. Zeg maar, de toenmalige religieuze en maatschappelijk verantwoordelijken, leden van het Sanhedrin, de Joodse rechterlijke en uitvoerende macht in Jeruzalem. Zij zijn het ook die Jezus uiteindelijk voor Pilatus zullen brengen om Hem ter dood te laten veroordelen.
Het is alsof een bisschop in onze tijd spreekt tot het parlement en de Rechtelijke macht in ons land. Wat Jezus tegen hen zegt, is nogal wat: “Voorwaar, Ik zeg u: de tollenaars en de ontuchtige vrouwen gaan eerder dan u het Rijk Gods binnen”.
Jezus doet hier wat de profeten altijd gedaan hebben. Zij riepen het volk op tot bekering, terug naar God. Dat woord van de profeten gold ook voor de koningen en andere gezagsdragers. Maar vandaag gaat Jezus een stap verder. Hij ziet onder het volk juist een beweging van bekering. Mensen geven gehoor aan de oproep van Johannes de Doper en ook aan de oproep van Jezus Zelf. Maar die houding van bekering ziet Jezus niet bij de hogepriesters, de Schriftgeleerden en de Oudsten van het volk. Bij Jezus gaat het erom of we die bereidheid hebben, dat is belangrijker dan de vraag of het meteen lukt.
Jezus geeft vandaag het voorbeeld van een menselijk ja-woord, de ene zoon zegt ja, maar doet het niet, de ander zegt nee, maar herpakt zich en doet het alsnog. Zijn verwijt naar de Hogepriesters en de Oudsten is duidelijk. Met de mond zeggen zij “ja” op Gods Verbond, zeggen ze “ja” op de Wet van Mozes, op de Tora, maar hun daden spreken een andere taal. Zo heeft Jezus eerder gezegd: “Hoe juist heeft Jesaja over u, huichelaars, geprofeteerd, toen hij zei: Dit volk eert Mij met de lippen, maar hun hart is ver van Mij. Zij eren Mij, maar zonder zin, en mensenwet is wat zij leren” (Matteüs 15, 7-9).
Jezus staat voor authenticiteit, voor oprechtheid en trouw. Als God de mensen steeds opnieuw uitnodigt en maakt tot verbondspartners, dan nodigt Hij ons daarmee uit om op zijn niveau ons jawoord te geven. Zo zegt Jezus: “Weest dus volmaakt, zoals uw Vader in de hemel volmaakt is” (Matteüs 5, 48).
Maar is dat reëel? Kan een een menselijk jawoord volmaakt zijn? Kan ons jawoord op hetzelfde niveau gegeven worden als God zijn jawoord geeft? Op het eerste gezicht moeten we erkennen, nee, dat kan niet. Wij kwetsbare mensen kunnen niet op het niveau van Gods jawoord komen; zo instabiel, beperkt, onzeker en ongedurig als wij mensen zijn. Hoe vaak moeten we niet zelf constateren dat we wel ja hebben gezegd maar nee hebben gedaan. De apostel Paulus ervaart dat ook en trekt daar een conclusie uit. Hij schrijft: “Ik begrijp mijn eigen daden niet. Ik doe immers niet wat ik wil, ik doe wat ik verafschuw”.
Paulus trekt de conclusie dat er krachten in hem werken, hij noemt dit zonde, die maken dat hij niet doet wat hij zou willen doen. Hij wil het goede, maar hij doet het verkeerde. Hij verzucht dan: “Rampzalige mens die ik ben! Wie zal mij redden van dit bestaan ten dode? God zij gedankt door Jezus Christus onze Heer! (Romeinen 7, 15-25).
Wat het ja-woord betreft schrijft Paulus dit over Jezus: “De Zoon Gods, Christus Jezus, … Hij was niet ‘Ja en Neen’; in Hem was slechts ‘Ja’, … Daarom spreken wij door Hem ook ons ‘Amen, Ja, zo is het’, God ter ere” (2 Korinthiërs 1, 19-20). Daarmee zet Paulus een stap. Door Jezus kunnen wij “Ja” zeggen.
Verklaring van de Belgische bisschoppen voor te lezen in alle vieringen van het weekend van de 26e zondag door het jaar
Godvergeten: de Vlaamse bisschoppen willen samen nieuwe stappen zetten
De moedige getuigenissen in Godvergeten van slachtoffers van seksueel misbruik in de Kerk hebben op ons allen diepe indruk gemaakt. De gruwel en het onpeilbare leed slaan ons met verstomming. Zoveel verdriet, verwoeste levens en trauma’s waarmee wie is misbruikt en hun familie en vrienden moeten proberen te leven.
Wanneer slachtoffers alsnog de moed vinden om over hun diepe pijn en leed te spreken, dienen we eerst én vooral te luisteren en respectvol te zwijgen. Zij en hun naasten verdienen al onze aandacht.
Wij begrijpen hun woede tegenover de daders en tegenover ons, de Kerk en haar verantwoordelijken. Ja, we hebben gefaald. En voor deze harde realiteit bieden we vandaag opnieuw onze excuses aan. Het is en blijft een gitzwart hoofdstuk in de geschiedenis van de Kerk. Dat mogen we nooit vergeten.
Uit Godvergeten bleek dat we niet voldoende hebben geluisterd naar de slachtoffers. Hun vraag naar erkenning blijft. Wat hebben we tot nu toe kunnen doen? Er is de parlementaire commissie geweest die ons veel heeft geholpen. Er was de arbitragecommissie en haar opvolger Dignity en de meldpunten waar slachtoffers blijvend terecht kunnen. Individuele slachtoffers kregen erkenning van hun leed en verontschuldigingen. Maar nu stelt zich de vraag: wat dient er nog te gebeuren?
De komende maanden willen we daar duidelijkheid over scheppen. De bisschoppenconferentie zet zich nu prioritair in voor nieuwe gesprekken met slachtoffers van misbruik en wie hen nabij zijn. Daaruit kunnen nieuwe stappen groeien: samen met de slachtoffers, hun naasten en de expertise die er in de samenleving is om hen bij te staan.
Ook binnen onze plaatselijke kerkgemeenschappen leven er vele vragen. We moedigen aan hierover met elkaar te spreken. De pagina op Kerknet, die systematisch actuele vragen samenbrengt en probeert te beantwoorden, kan daartoe wellicht een goede hulp zijn. Kerkelijke medewerkers en gelovigen worden ook bevraagd in hun engagement voor de kerk. Alleen de waarheid kan bevrijdend werken. We dienen elkaar daarin te steunen en in vertrouwen samen te werken aan een kerk waarin misbruik geen plaats heeft.
Ook de kerkelijke structuren worden in vraag gesteld. We sluiten ons aan bij de uitdrukkelijke wens van paus Franciscus om een einde te maken aan de klerikale cultuur waarvan het misbruik een gruwelijke uitwas is. Aan ons allen om daar op elk gebied werk van te maken.
Bent u slachtoffer van misbruik of kent u iemand die aangifte wil doen? U kan terecht bij het kerkelijk opvangpunt via info.misbruik@kerknet.be of justitie via lieve.pellens@just.fgov.be
De eerste reactie van de bisschoppen op Godvergeten vindt u hier
Brussel, 27 september 2023
De Vlaamse bisschoppen