Johannes van het Kruis, een levensschets
Juan wordt geboren in een arme familie, te Fontiveros. Twee jongens waren hem reeds vooraf gegaan: Francisco en Luis. Hun moeder, uit Toledo afkomstig en zonder vermogen, heet Catalina Alvarez. Hun vader, Gonzalo de Yepes, is een man uit de adellijke kringen. Gonzalo heeft maling aan het standsverschil tussen hen beiden en huwt Catalina. Zijn rijke familie beschouwt dit als een schande. Alle banden met Gonzalo worden verbroken. Hij wordt op straat gezet. Naar aloude gewoonte moet Juan gedoopt worden op de dag zelf van zijn geboorte. Bovendien krijgt het kind de naam van de heilige die op die bewuste dag werd gevierd. Waarschijnlijk werd Juan geboren op 24 juni 1542, feest van Johannes de Doper.
1545-1551 Een tragedie die lang zal duren
1544 Gonzalo de Yepes sterft, uigeput door een lange en pijnlijke ziekte, die tegelijk het beetje spaargeld verteerde. Juan is dan twee jaar. Catalina probeert in hun levensonderhoud te voorzien door het verkopen van stoffen. Maar de ellende haalt de strop steeds strakker aan rond moeder en kinderen. De arme weduwe besluit hulp te zoeken bij de familie van Gonzalo. Tevergeefs! Onverrichterzake keren ze naar Fontiveros terug. De kleine Luis sterft, misschien wel aan de gevolgen van ondervoeding. Ondertussen verhuist het gezin naar Arévalo.
1551-1564 Eerste studies
1551-1559 Opnieuw ziet de weduwe zich genoodzaakt om te verhuizen, op zoek naar bestaansmiddelen voor haar en haar zoontjes. Dit keer gaat de reis van Arévalo naar Medina del Campo. In Medina is een school voor arme kinderen. Juan wordt er opgenomen. Hij wordt er gevoed, krijgt lessen en moet een vak leren.
1559-1563 Afwisselend met allerlei werkjes die hij doet, begint Juan aan zijn studies in het Jezuïetencollege in Medina del Campo. Hij leert er schrijven en vindt er leermeesters en boeken. Hij verwerft er cultuur en de eerste beginselen van filosofie.
In 1563, hij is dan 21, trekt hij naar het karmelietenklooster te Medina. Zijn nieuwe naam wordt dan Juan de Santo Matía.
1564-1568 Aan de universiteit van Salamanca
Een universiteit op haar hoogtepunt. Hij studeert er drie jaar en wellicht volgt hij ook de theologische conferenties van magister Luis de León, een uitstekend kenner van de bijbel en een groot poëet. Ondertussen leidt Juan een voorbeeldig kloosterleven, verdiept zich in de Regel van de Orde, bestudeert de H. Schrift, de kerkvaders, de scholastieke theologie en Latijn. Ook zijn artistiek talent en zijn persoonlijkheid zijn in volle ontwikkeling. In april 1567 kiest het provinciaal Kapittel hem tot studieprefect. En in de zomer van datzelfde jaar wordt hij priester gewijd.
In de ban van La Madre en haar hervorming.
In september of oktober ontmoet Juan voor de eerste maal “La Madre”. Teresa is dan 52 en in volle actie voor haar hervorming. Juan is in de volle kracht van zijn 25 jaar. Hij geeft haar zijn voornemen te kennen kartuizer te willen worden. Maar de hervormster kan hem overtuigen mee te werken aan haar hervormingsplan voor de paters. In de zomer van 1568 vergezelt hij Teresa bij haar stichting in Vallodolid. Hij leert er bij de monialen het leven van de ongeschoeiden kennen. In oktober gaat hij naar Duruelo waar een kleine gemeenschap met het hervormde leven begint. Ook zijn naam is veranderd. Het is nu Juan de la Cruz. Het leven in Duruelo mag je een terugkeer naar de bronnen noemen. Het kleine groepje paters bemediteert er de Schrift, waakt in gebed, beleeft de broederlijke liefde. Vanuit de stilte van hun kloostertje zijn ze ook dienstbaar voor de mensen uit hun omgeving.
1569-1572 Geestelijke leider van zijn medebroeders
In maart 1569 bezoekt Teresa Duruelo. Ontdaan over de aanhoudende zware verstervingen die de paters zich opleggen, vraagt zij hun de gestrengheid iets te matigen, omdat ze vreest dat ze ziek zullen worden. In 1570 vertrekt de gemeenschap uit Duruelo naar Mancera. In oktober gaat Juan naar Pastrana om er het noviciaat te organiseren. In 1572 vergezelt hij Teresa voor de stichting van Alba de Tormes. Enige maanden later wordt hij er rector benoemd van het eerste studiehuis van de Hervorming.
1572-1577 “Por confessor un santo”, een heilige als biechtvader
La Madre wordt in 1571 aangewezen als priorin voor het klooster van de Menswording in Avila. Ze staat voor een zware taak: zorgen voor ongeveer 130 zusters. Er moet hulp komen en ze besluit Johannes van het Kruis als geestelijke raadsman voor haar zusters te vragen. Deze weet geleidelijk de zusters te overtuigen van de inkeer die hun karmelroeping vraagt. Het is tevens in deze periode dat de wederzijdse geestelijke relaties tussen beide sublieme karmelhervormers hun hoogtepunt bereiken. Het is een tijd van verdieping, want juist in die jaren beleeft Teresa de volheid van hun spiritualiteit.
1574 Juan vergezelt Teresa bij de stichting in Segovia. Ondertussen hebben de “geschoeiden” alles gedaan om de Hervorming af te remmen. Het Generaal Kapittel van 1575 zet orde op zaken en roept een halt toe aan de Hervorming. Vanaf 1576 probeert men om voor de ongeschoeiden tot een eigen provincie te komen.
1577-1578 De gevangenis van Toledo
1577 In de nacht van 2 december wordt Juan met geweld overgebracht naar Toledo. Hij wordt er opgesloten zonder met iemand contact te hebben. Hij revolteert niet en wordt niet wanhopig en zonder ooit de Hervorming te verloochenen schrijft hij er gedichten, verzen die zijn gesteldheid als gevangene weerspiegelen: beelden van pijn, van klachten, voortdurende symboliek van nacht en duisternis. Na negen maanden lukt het Juan uiteidelijk om de kloosterkerker te ontvluchten.
1578-1588 Overste in Andalusië
Zijn ziekelijke toestand belet Juan niet de kapittelzitting van 1578 in Almodovar bij te wonen. Pater Juan wordt verkozen als overste van Calvario, in het zuiden van Spanje.
In 1580 overlijdt zijn moeder in Medina del Campo. In 1582 wordt hij prior in Granada. En in oktober sterft Teresa de Jesus. In Granada beëindigt hij de redactie van het Geestelijk Hooglied. Het is tijdens deze jaren dat hij zijn lange geestelijke traktaten verder bewerkt en afwerkt: Bestijging van de Berg Karmel en de Donkere Nacht.
1585 Juan wordt vicaris-provinciaal voor Andalusië. In 1587 wordt hij ontheven van zijn bestuurlijke taken. Wel wordt hij voor de derde keer prior in Granada. Hij schrijft er zijn Levende Vlam van de Liefde.
1588-1591 Terug in Castilië, lid van de Consulta
De Ongeschoeiden worden een eigen congregatie met aan het hoofd een vicaris-generaal. Juan wordt eerste generaal raadslid en lid van het nieuwe bestuursorgaan, de consulta. Hij wordt ook prior in Segovia.
1591 De metten in de hemel zingen
Steeds weer werd Johannes van het Kruis ermee geconfronteerd dat de oversten van zijn Orde een andere richting willen gaan dan wat Teresa van Avila beoogd had. Hij wil echter geen duimbreed afwijken van de weg die hij ziet als door God zelf gebaand. Die hardnekkigheid is hem duur te staan gekomen. Nadat hem eerst belangrijke functies worden toevertrouwd, wordt hij gedurende zijn hele leven eigenlijk fysiek en emotioneel vernederd omwille van zijn trouw aan het contemplatief project van de Heilige Teresia, beproevingen die hij doorleeft als een deelname aan het lijden van Christus en als een nacht die hem uitzuivert. Deze nacht voert hem tot de hoogste toppen van mystieke ervaring en zet hem aan tot het schrijven van teksten die bedoeld zijn om mensen op zoek naar het absolute, inzicht te verschaffen, te bemoedigen en te troosten, om te beginnen de karmelietessen die zich aan zijn begeleiding hebben toevertrouwd.
Op 28 september gaat Juan ziek op weg naar Ubeda, om er verzorgd te worden. Daar sterft hij in de nacht van 13 op 14 december.
Bron: Conferentie door P. Paul De Bois, 13 december 2019, Karmel Gent
✝︎✝︎✝︎✝︎✝︎✝︎✝︎
Ooit zei paus Johannes-Paulus II het volgende over Johannes van het Kruis: “Het is voor de ganse Kerk een grote vreugde, de rijke vruchten van heiligheid en wijsheid van deze grote zoon van de Kerk te zien. Ze komen tot ons langs het voorbeeld van zijn leven en van zijn geschriften”. Die geschriften zijn vandaag in heel veel talen vertaald. Ze boeien mensen uit heel verschillende culturele en religieuze achtergronden.
Johannes van het Kruis mag je zien als een geestelijke vader en leermeester. Niet zozeer om zijn doctrinele leer, niet om de stichting te Duruelo, maar eerst en vooral om zijn authentieke levensgetuigenis: weg van alle zelfbetrokkenheid geeft Johannes zich totaal aan de beleving van de grote evangelische waarden. Johannes zoekt nooit eigen voordeel… heel zijn leven wil alleen maar dankzegging zijn aan God. Ook zijn liefde voor de mens vindt daarin zijn oorsprong: in elke mens ontmoet hij God zelf.
Dikwijls wordt hij afgeschilderd als een asceet… dat klopt waar het eigen roem, eer en erkenning betreft. Maar veel meer is hij de man die uit het gebed en in zijn zoeken naar God een echte geloofsgetuige is geworden. Langs gebed én dienst aan de mensen komt hij tot de ontmoeting met God.
Zo werd Johannes van het Kruis de eerste ‘ongeschoeide’ karmeliet. De leermeester van de eerste novicen te Duruelo en Alcalá… de biechtvader van karmelietessen. Zo werd hij degene die ook in gevangenschap trouw bleef aan zijn roeping. Zo werd hij degene die hield van de eenzaamheid van El Calvario en La Peñuela in Andalusië… maar ook de man die als overste in elke medebroeder eerst een kind van God zag en de waardigheid van elke mens respecteerde.
Op uitnodiging van Teresa de Jesús stapt hij mee in de hervorming van de Karmelorde, brengt hij mee nieuw leven. Voor haar was hij voor alles een man “vol van de heilige Geest”. Aan Anna van Jezus, priorin in de karmel van Beas, schrijft ze “niet te klagen, want jullie hebben toch mijn broeder Johannes van het Kruis”. Ze zegt: “na mijn vertrek heb ik in heel Castilië geen gevonden zoals hij, geen die op de weg naar de hemel zo ‘bemoedigt’. Het is een kostbare schat die jullie daar hebben”. Duidelijker kan het niet.
Ook wij vandaag kunnen langs zijn geschriften om met hem in dialoog treden en zo vooruit gaan op de weg van de godsontmoeting.
Kerk zijn is vrij zijn en op die weg naar echte vrijheid is Johannes van het Kruis een magistrale gids. Ook vandaag helpt hij je om een vrij mens te worden… vrij van alle eigenbelang. Neem daarom de vraag van Johannes van het Kruis mee op je levensweg: “Waar houdt Gij U verborgen, God?”
Enkele belangrijke data:
• 24 juni 1542: Juan wordt in Fontiveros geboren
• 1563: intrede in het karmelietenklooster te Medina
• 1568: Juan ontmoet Teresia van Avila
• 28 november 1568: Stichting van Duruelo
• 2 december 1577: gevangenschap in klooster van Toledo
• 14 december 1591: Johannes van het Kruis sterft in het klooster te Ubeda
• 25 januari 1675: zaligverklaring
• 27 december 1726: heiligverklaring
• 24 augustus 1926: kerkleraar
Bron : http://karmel.be/de-orde/belangrijke-figuren/johannes-van-het-kruis
Ontdek meer over Johannes van het Kruis op karmelgent.be
Bij de uitgeverij Carmelitana zijn de Verzamelde werken van Johannes van het Kruis verkrijgbaar. Ook andere boeken over zijn leven en leer zijn ter beschikking.